قانون دوبلین یکی از ابزارهای کلیدی اتحادیه اروپا برای مدیریت درخواست‌های پناهندگی در کشورهای عضو این اتحادیه است. این قانون که نخستین‌بار در سال ۱۹۹۰ تصویب و سپس در سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۱۳ به‌روز شد، تعیین می‌کند که کدام کشور عضو اتحادیه مسئول بررسی درخواست پناهندگی افراد است. هدف اصلی این قانون، جلوگیری از چندگانه‌پذیری درخواست‌ها و تضمین این است که هر فرد تنها در یک کشور درخواست پناهندگی دهد. مثلاً فردی که بخواهد اقامت یونان را به دست آورد، باید وارد خاک یونان شود و فقط در این کشور درخواست پناهندگی دهد.
dublin regulation بر پایه اصول همکاری و همبستگی بین کشورهای عضو، بنا شده است و تلاش شده است تا سیستم پناهندگی اتحادیه اروپا را منسجم و مؤثرتر سازد. این قانون با تعریف معیارها و مکانیزم‌های مشخص برای تعیین مسئولیت هر کشور، نقش مهمی در مدیریت مهاجرت و پناهندگی در اروپا ایفا می‌کند. بااین‌حال، اجرای این قانون با چالش‌ها و انتقادات متعددی مواجه بوده است، به‌ویژه در مواقع افزایش ناگهانی ورود پناه‌جویان که باعث فشار بر برخی کشورهای مرزی اتحادیه اروپا شده است.
در این مقاله از پارسیس، به بررسی جزئیات و شرایط قانون دوبلین، مدارک لازم برای استفاده از این قانون، شرایط و معرفی کشورهایی که از این قانون تبعیت میکنند، خواهیم پرداخت. این موارد به شما کمک می‌کند تا بهتر متوجه شوید چگونه این قانون بر زندگی پناه‌جویان و سیاست‌های مهاجرتی کشورهای عضو اتحادیه اروپا تأثیر گذاشته است.
قانون دوبلین چیست؟
همان‌طور که در ابتدای مقاله توضیح دادیم، قانون دوبلین یکی از مقررات اتحادیه اروپاست که تعیین می‌کند کدام کشور عضو، مسئول بررسی درخواست پناهندگی فردی است که در این اتحادیه تقاضای پناهندگی می‌کند. هدف اصلی این قانون، جلوگیری از ثبت چندگانه درخواست پناهندگی در کشورهای مختلف عضو اتحادیه برای کسب اقامت اروپا است. با کمک این قانون این اطمینان حاصل می‌شود که هر فرد تنها در یک کشور درخواست پناهندگی دهد.
این قانون اصول و معیارهای خاصی را برای تعیین مسئولیت هر کشور تعریف می‌کند. به‌عنوان‌مثال، اگر اعضای خانواده پناه‌جو در یک کشور عضو باشند یا خودِ پناه‌جو اولین‌بار از طریق مرزهای آن کشور وارد اتحادیه شده باشد، آن کشور مسئول بررسی درخواست پناهندگی وی خواهد بود. مثلاً اگر پناه‌جو برای اولین‌بار وارد آلمان شود، این کشور وظیفه دارد تا به درخواست پناهندگی او رسیدگی کند.
این قانون تلاش می‌کند تا سیستم پناهندگی را در اتحادیه اروپا منسجم‌تر و کارآمدتر کند. ضمن اینکه اگر فردی واقعاً شرایط پناهنده‌شدن را ندارد، نتواند در کشورهای اروپایی پناهنده شده و اقامت بگیرد. جالب است بدانید که در طول سال‌ها از اجرایی‌شدن این قانون، تغییراتی در آن صورت گرفته است و به قانون دوبلین ۲ و دوبلین ۳ تبدیل شده است. به‌عنوان‌مثال می‌توان از کشور آلمان نام برد. قانون جدید دوبلین آلمان که به‌عنوان قانون توافق‌نامه دوبلین III نیز شناخته می‌شود، در تاریخ ۱ ژوئیه ۲۰۲۰ وارد اجرا شد. این قانون به‌منظور تغییرات در سیاست پناهندگی آلمان و همچنین تعامل با دیگر کشورهای عضو توافق‌نامه دوبلین به وجود آمده است. می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه با کارشناسان ما در پارسیس تمام بگیرید.
شرایط قانون دوبلین چیست؟
نکته جالبی که در مورد قانون دوبلین وجود دارد، شرایط یکسان آن در تمامی کشورهای عضو و پذیرنده این قانون است. مثلاً شرایط وضع شده برای پناه‌جو در دریافت اقامت فرانسه با اقامت یونان مشابه است و این را می‌توان از مزیت‌های طراحی و تصویب این قانون برشمرد.
همان‌طور که می‌دانید قانون دوبلین، یک توافق بین کشورهای عضو اتحادیه اروپا است و به این منظور مطرح و اجرایی شد تا مشخص شود چه کشوری مسئولیت پناهندگی یک فرد پناه‌جو را بپذیرد و این مسئولیت نیز مشخص شده است. مفاد اصلی و شرایط قانون دوبلین عبارت‌اند از:
- بر اساس قانون دوبلین (دابلین)، دولتی که یک فرد پناه‌جو برای نخستین‌بار وارد خاک سرزمین آن می‌شود، مسئولیت اولیه پذیرش و بررسی درخواست پناهندگی او را دارد
- اگر یک فرد پناه‌جو به یک کشور عضو اتحادیه اروپا وارد شود و سپس به کشور دیگری از اتحادیه اروپا بگریزد، کشور دوم که عضو اتحادیه اروپاست، می‌تواند درخواست پناهندگی او را رد کند و او را به کشور اولیه‌ای که وارد آن شده است، برگرداند.
- قانون دوبلین تضمین می‌کند که پناهندگان حق دارند تا درخواست پناهندگی‌شان به‌صورت عادلانه و منصفانه بررسی شود و در صورت لزوم، حق مراجعه به دادگاه و حق استفاده از خدمات حقوقی را دارند
- دوبلین به‌منظور همکاری بین کشورهای عضو اتحادیه اروپا در زمینه مسائل پناهندگی و مهاجرت نامنظم تصمیم گرفته شده است
- فردی که به اولین کشور امن اروپایی وارد می‌شود، درخواست پناهندگی می‌دهد و او حق انتخاب کشور دیگر را ندارد
- افراد زیر سن قانونی باید یک سرپرست برای درخواست قانون دابلین داشته باشند. همچنین اگر فردی زیر سن قانونی سرپرست یا سرپرست بزرگسالی همراه خود ندارد، ولی اعضای خانواده وی به‌صورت کاملاً قانونی در یکی از کشورهای اروپایی پذیرنده دوبلین است، آن کشور باید به درخواست پناهندگی او پاسخ دهد و مسئولیت آن را برعهده بگیرد. البته این در صورتی است که این اتفاقات کاملاً به نفع فرد باشد
- اگر فردی در کشورهای دیگر اثر انگشت ثبت کرده باشد، نمی‌تواند در کشوری که درخواست پناهندگی داده است، بماند و به کشور اولی که اثر انگشتش ثبت شده است، برگشت داده می‌شود
بااینکه هدف قانون دابلین جلوگیری از مهاجرت نامنظم و تضمین حقوق پناهندگان است؛ اما این قانون مورد انتقاد قرار گرفته است؛ زیرا برخی از کشورها ممکن است بر خلاف تعهدات خود به پناهندگان عمل کنند یا جمعیت زیادی از پناه‌جویان را بپذیرند.
منظور از دوبلین ۲ و دوبلین ۳ چیست؟
قانون دوبلین ۲ (Dublin II) یک توافق بین کشورهای عضو اتحادیه اروپاست که در سال ۲۰۰۳ به‌منظور تعیین کشور مسئول برای پذیرش و بررسی درخواست‌های پناهندگی افراد واردشده به یکی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا تصویب شد. در دوبلین ۳ هم که در سال ۲۰۱۳ به تصویب رسید نیز همین اصل استوار است؛ اما به امید بهبود در شرایط پناه‌جویان و پذیرش آنها، مطرح و اجرایی شد.
درواقع هر دو قانون بر اساس اصل تعاون و همکاری بین کشورهای عضو اتحادیه اروپا در زمینه پناهندگی و مهاجرت نامنظم ایجاد شده‌اند؛ اما تغییرات و تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند که در ادامه این بخش، آنها را توضیح می‌دهیم:
- تعیین کشور مسئول: در قانون دوبلین ۲، تعیین کشور مسئول بررسی درخواست پناهندگی بر اساس معیارهای ساده و قابل‌تعیین بود؛ اما در قانون دوبلین ۳، از معیارهای پیچیده‌تر و جامع‌تری برای تعیین کشور مسئول استفاده می‌شود، از جمله معیارهای خطرات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی
- حقوق پناه‌جویان: قانون دوبلین ۳ حقوق پناه‌جویان را بهبود بخشیده و تضمین می‌کند که پناه‌جویان حق به‌دست‌آوردن پناهندگی در صورت تحت تعقیب قرارداشتن در کشور مبدأ را دارند. همچنین، بر حق مراجعه به دادگاه برای بررسی درخواست پناهندگی و حق استفاده از خدمات حقوقی نیز تأکید شده است
- فرایند بازگشت: در قانون دوبلین ۳، فرایند بازگشت پناه‌جویان به کشور مسئول بهبود یافته است و کشور اول مسئول بازگشت این فرد به خاک خود است و باید فرایند بازگشت را بر اساس قوانین و مقررات تعیین شده انجام دهد
به‌طورکلی، در قانون دوبلین ۲ و ۳ تلاش شده است تا فرایند پذیرش و بررسی درخواست‌های پناهندگی را بهبود ببخشند و همچنین به حفظ حقوق پناه‌جویان و جلوگیری از سوءاستفاده از سامانه پذیرش پناه‌جویان کمک کنند.
برای اینکه شامل قوانین دوبلین شویم به چه مدارکی نیاز داریم؟
برای اینکه شامل قوانین دوبلین شوید و بتوانید درخواست پناهندگی خود را مطالبه کنید، نیاز است مدارک و اطلاعات زیر را جمع‌آوری و ارائه کنید:
- اثبات هویت: شامل پاسپورت یا سند هویت معتبر که نشان‌دهنده هویت شما باشد
- تاریخچه سفر: ممکن است بخواهید تاریخچه سفر خود را به همراه مدارکی که نشان‌دهنده مسیر سفر و ورود به کشورهای مختلف است، ارائه دهید
- دلایل درخواست پناهندگی: شما باید دلایل و مدارک مربوط به درخواست پناهندگی خود را ارائه دهید. این شامل هرگونه تهدید، ضربه یا خطر جدی برای زندگی یا امنیت شما و یا خانواده‌تان است
- مدارک پزشکی: اگر شما دارای مدارک پزشکی یا گزارش‌های پزشکی هستید که نشان‌دهنده وضعیت سلامتی شماست، ممکن است لازم باشد آنها را نیز ارائه دهید
- مدارک اقتصادی: اگر شما دارای مدارکی هستید که نشان‌دهنده وضعیت اقتصادی و اجتماعی شما در کشور مبدأ است، بهتر است آنها را نیز جمع‌آوری کنید
البته این نکته را در نظر بگیرید که ممکن است مدارک دیگری نیز از فرد پناه‌جو درخواست شود و پیشنهاد می‌کنیم اگر تصمیم دارید از این روش برای دریافت اقامت اروپا استفاده کنید، قبل از جمع‌آوری مدارک حتماً با افراد متخصص و باتجربه در زمینه مهاجرت به کشورهای اروپایی مشورت کنید.
هرچند هرگز موافق پناهنده‌شدن برای دریافت اقامت هیچ کشوری نیستیم و همواره توصیه می‌کنیم از روش‌های بدون دردسر و امن‌تر دیگر که سایر کشورهای اروپایی برای صدور مجوز اقامت معرفی کرده‌اند، استفاده کنید؛ اما ما در پارسیس با کمک مشاوره کارشناسان حقوقی و وکلای باتجربه و متحیر خود، آماده ارائه هرگونه مشاوره و راهنمایی شما عزیزان در مسیر مهاجرت به کشورهای عضو اتحادیه اروپا و سایر کشورهای مدنظر خودتان هستیم.
قانون دوبلین در چه کشورهایی اجرا می‌شود؟
کشورهای زیر قانون دابلین را اجرا میکنند:
- بلژیک
- بلغارستان
- کرواسی
- قبرس
- جمهوری چک
- دانمارک
- استونی
- فنلاند
- فرانسه
- آلمان
- یونان
- مجارستان
- ایرلند
- اتریش
- ایتالیا
- لتونی
- لیتوانی
- لوکزامبورگ
- مالت
- هلند
- لهستان
- پرتغال
- رومانی
- اسلواکی
- اسلوونی
- اسپانیا
- سوئد
جالب است بدانید کشورهایی مانند نروژ، ایسلند، سوئیس و لیختن‌اشتاین که عضو اتحادیه اروپا نیستند هم قانون دوبلین را پذیرفته و آن را اجرا میکنند.
آیا قانون دوبلین لغو خواهد شد؟
به دلیل وضعیت نامناسب پناهندگان در اردوگاه‌ها که مسئولین سازمان ملل متحد و شورای حقوق بشر را نگران کرده است، و همچنین اتفاقاتی مانند کرونا و جنگی که اخیراً در اوکراین رخ داد، زمزمه لغو قانون دوبلین بین اعضای پذیرنده آن، مطرح شد.
دراین‌بین صحبت‌هایی در مورد جایگزین‌کردن قانونی جدید با شرایط و قوانین بهتر به‌جای dublin regulation شده است که بر اساس آن مسئولیت پناهندگان بین کشورهای موافق و پذیرنده این قانون، تقسیم شود. البته این‌ها همچنان در حد صحبت و طرح باقی مانده است و مشخص نیست که بالاخره مسئولان کشورهای عضو اتحادیه اروپا با آن موافقت میکنند یا خیر.
ضمن اینکه به نظر می‌رسد قوانین جدیدی که احتمالاً به‌جای قوانین قبلی دوبلین وضع می‌شوند، فرق چندانی با آن ندارند و مشابه آن قوانین هستند که این باز هم نگران‌کننده است. درهرحال به نظر می‌رسد آنچه از وضع قوانین یا طرح‌های جدید اتفاق بیفتد، به نفع پناه‌جویان نیست و موضوع رفاه و حال آنها در کمترین میزان اهمیت قرار دارد.
آیا می‌توان از قانون دوبلین فرار کرد؟
فرار از قانون دوبلین امکان ندارد و تنها افرادی که شرایط زیر را داشته باشند، این قانون شامل حالشان نمی‌شود:
- افرادی که سنشان زیر ۱۸ سال است و سرپرستی هم ندارند
- فردی که همسرش در یکی از کشورهای اروپایی اقامت دارد
- پناه‌جو بیمار باشد و وضعیت جسمی او در شرایطی باشد که نتوان آن را به کشوری که از آن آمده است، بازگرداند
- کشوری که مسئولیت رسیدگی به درخواست پناهندگی پناه‌جو شناخته شود، پاسخ خود را آن‌قدر دیر ارسال کند که دیگر از زمان تعیین‌شده قانون دوبلین، گذشته باشد
قانون دوبلین چند ماه است؟
محدودیت زمانی قانون دوبلین، ۶ ماه است. درواقع اگر شما برای نخستین‌بار وارد یکی از کشورهای اروپایی که قانون دابلین را اجرا میکنند شوید و این کشور مسئولیت رسیدگی به درخواست پناهندگی شما را داشته باشد، شما تا ۶ ماه پس از تاریخی که پرونده شما در اداره مهاجرت آن کشور به جریان افتاد، در آن کشور می‌مانید و اخراج نمی‌شوید؛ البته مواردی وجود دارد که ممکن است این زمان را تغییر دهد مثلاً: درخواست تجدیدنظر فوری دهید و درخواست شما رد شود، مجدد ۶ ماه دیگر اضافه می‌شود.
جمع‌بندی
در این مقاله از سایت پارسیس به معرفی قانون دوبلین و شرایط استفاده از آن پرداختیم. ضمن اینکه از کشورهایی نام بردیم که از آن تبعیت میکنند. خوب است بدانید که برخی موارد پناهجویی چرخشی را با قانون دوبلین یکسان می‌شمارند، درحالی‌که ارتباط این موضوع با dublin regulation به‌عنوان یکی از اصول موازی یا مکمل در سیاست پناهندگی در اتحادیه اروپا مطرح می‌شود. شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه با کارشناسان حقوقی و وکلای باتجربه ما در پارسیس تماس بگیرید و هر سؤالی در این زمینه دارید، از آنها بپرسید تا شما را راهنمایی کنند.
